Tedebbürün Anlamı

Kur’an’da tedebbürün doğru bir şekilde tanımlanabilmesi için evvela tedebbür kavramının sözlük anlamını bilmek gerekir. Bu anlamı tespit etmek için de kelimenin Kur’an’da ve sözlük kaynaklarında kullanılan örneklerini görmek gerekir. Bu kelime د ب kökünden türetilmiş ve تغعل kipiyle Kur’an’da kullanılmıştır.

Welayet News  - Bir kavramın en temel bileşenleri kök ve yapısıdır. Bu ikisi arasındaki her tür farklılaşma, kelimelerin anlamlarını birbirinden ayırır. Tabi ki bu arada kök çok daha önemli bir role sahiptir. Bazıları, bu önemli rolü görmezden gelerek, birbirinden farklı birçok kelimeyi aynı anlamda kullanmaktadırlar. Lakin görebildiğimiz kadarıyla bu müsamahakâr yaklaşım, günlük konuşma dili için hoş görülebilse de hakikatleri beyan sadelinde olan Kur’an’ın bu tarz bir yaklaşımla ele alınması hoş görülmez. Bu doğrultuda tedebbür, tefekkür, tefsir ve tevil ve benzeri kavramları aynı anlama yorumlamak ،Dikkat ve dürüstlükten uzaklaşmak, Kur’an öğretilerinin bereketlerinden mahrum kalmak ve bu kitabın buyruklarıyla amel edilme tevfikine halel getirmek gibi sonuçlar doğurur.

 د ر Kökü, sözlükte bir şeyin arkası, gerisi gibi anlamlara gelir. Bu anlam Kur’an’ı Kerim’de de kullanılmıştır.[1] (Bkz: Yusuf/25[2])

Tefehhüm/anlamak, tefhim/anlatmak kipinin bir feridir.  Tıpkı taallüm/öğrenmek, talim/öğretmek gibi bir öğrenmek, öğretmenin bir feridir.

Dil bilimciler, tefeül kipinin, tefil kipinin mutavi[3] olduğunu söylerler.[4] Bu yüzden, tedebbür kavramının anlamını anlayabilmek için kaçınılmaz olarak tedbir açıklamamız gerekir.

Allame Tabatabai (k.s) şöyle der:

Tedbir bir şeyi, başka bir şeyin peşi sıra yerleştirmen ve bunu yaparken birbirinden farklı çok sayıda eşyayı belirli bir düzen içerisinde ve her birini kendine özel yerinde yer alabileceği bir intizamı gözetmendir. Öyle ki bu düzen ve intizam şekillendiğinde, göz önünde bulundurduğun gaye gerçekleşmeli; bu düzenin yok olması yahut bütünü oluşturan parçaların bozulması ya da birbiriyle uyumsuzluk sergilemesi söz konusu gayeye halel getiriyor olmalıdır. [5]

Kur’an’ı Kerim’in ‘tedebbür’ düsturu, bu kelimenin ‘edilgen/mutavi’ bir kip olduğu göz önünde bulundurulduğunda Kur’an’ı Kerim’deki bir göstergesidir. Buraya kadar ki açıklamama binaen şu husus aydınlanmış olmalıdır ki ‘Kur’an’da tedbir’ şu anlama gelir: Allah Teâlâ, bütün lafız, harf ve kelimeleri özel bir tertip üzere ve hekimane bir dikkatle, birbirinin peşi sıra dizmiştir ve bununla belirli bir gaye ve maksada erişmeyi gözetmiştir.

Tedebbür kavramının kök anlamı, kip ve yapısı kaçınılmaz olarak bizi şu sonuca götürür: ‘Tedebbür, (Allah) kelamındaki hekimane tedbirin düzeneğini anlamaktır. Bu sonuç, ‘tedebbürü’ Kur’an’ın kendine özgü düzenini anlamak ve bu kitabın ilahi bir kitap olduğuna imanın bir yolu olarak tanıtmaktadır.

Çeviri: İsmail Avci

Welayet News