Kurulduğu 2006 yılından bu yana uluslararası meselelerin ele alınmasında giderek daha önemli hale gelen blok, genellikle Batı'nın siyasi ve ekonomik hegemonyasına bir alternatif olarak görülüyor.

Welayet News  - İran'ın bloğa katılımı, zaman çerçevesi henüz kararlaştırılmamış olsa da, kesin bir sonuç gibi görünüyor. İran geçen yıl Haziran ayında BRICS grubuna katılmak için Çinli yetkililere başvuruda bulunmuş ve Pekin İran'ın bu gruba girmesi fikrine olumlu yanıt vermişti. 85 milyonluk nüfusu ve gelişmiş ekonomisiyle İran en büyük ve en uygun adaylardan biri.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 15. BRICS zirvesine katılmak ve zirve çerçevesinde mevkidaşlarıyla görüşmelerde bulunmak üzere Çarşamba günü Güney Afrika'nın Johannesburg kentine hareket edecek.

Beş üyeli yükselen ekonomiler ittifakının zirvesine İran'ın yanı sıra Asya, Afrika, Latin Amerika ve Karayipler'den 66 ülkenin üst düzey yetkilileri daha davet edildi.

Bu hafta gerçekleşecek zirveye ev sahipliği yapan Güney Afrika, 1 Ocak 2023'te 'BRICS ve Afrika: Karşılıklı Olarak Hızlandırılmış Büyüme, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kapsayıcı Çok Taraflılık Ortaklığı' teması altında güçlü bir ortaklığın başkanlığını üstlendi.

Zirveye diğerlerinin yanı sıra Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin katılması bekleniyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin zirveye sanal ortam vasıtasıyla katılacak ve Johannesburg'da Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov tarafından temsil edilecek.

Bu zirvede öne çıkacak konular arasında, bloğa katılıma ilgi gösteren düzinelerce ülkeyi kapsayacak şekilde genişletilmesi ve önceki iki yıllık BRICS toplantılarının da odak noktası olan yeni bir küresel finans ağının geliştirilmesi yer alıyor.

Tek kutuplu dünya düzeninden çok kutuplu dünya düzenine hızlı bir geçişin yaşandığı ve ABD'nin etkisinin azaldığı bir dönemde pek çok ülke BRICS'e güçlü bir jeopolitik ve ekonomik alternatif olarak bakıyor.

8 Ağustos'ta 'İran ve BRICS' başlıklı bir konferans düzenlendi: Ortaklık ve İşbirliği için Beklentiler' başlıklı konferans Tahran'daki Siyasi ve Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü'nde büyük bir katılımla gerçekleştirildi.

Toplantıda konuşan İran'ın ekonomik işlerden sorumlu dışişleri bakan yardımcısı, yaptırımlara ve diğer baskılara rağmen ülkenin BRICS grubuyla ilişkilerini geliştirmeye ve genişletmeye hazır olduğunu söyledi.

İran'ın yeni dünya düzeninin önemli bir aktörü olarak küresel arenada çok taraflılığı memnuniyetle karşıladığını söyledi.

Cuma günü İran Cumhurbaşkanı Reisi ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin yaptıkları telefon görüşmesinde İran'ın gelecekteki BRICS üyeliğini ele aldılar.

Bunu Pazar günü İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Çinli mevkidaşı Wang Yi arasında BRICS zirvesi ve İran'ın katılımının ele alındığı bir telefon görüşmesi izledi.

BRICS nedir ve rolü nedir?

BRICS beş ülkeden oluşan kıtalararası jeopolitik bir bloktur: Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan BRICS'in liderleri her yıl zirvelerde bir araya geliyor ve çok taraflı politikaları koordine ediyor.

Beş BRICS ülkesinin dünya nüfusunun yüzde 42'sini ve hem dünya yüzölçümünün hem de dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 27'sini oluşturması, gruplaşmanın önemine işaret etmektedir.

Kurulduğu 2006 yılından bu yana uluslararası meselelerin ele alınmasında giderek daha önemli hale gelen blok, genellikle Batı'nın siyasi ve ekonomik hegemonyasına bir alternatif olarak görülüyor.

BRICS üyesi ülkeler, önde gelen Batılı ekonomilerden oluşan G7 bloğuna karşı en önemli jeopolitik rakipler olarak ortaya çıktılar ve Uluslararası Para Fonu'na (IMF) rakip olacak Yeni Kalkınma Bankası (NDB) gibi rakip girişimleri duyurdular.

Blok üyelerinin ayrıca ABD Doları'ndan vazgeçerek yerel para birimlerini ve ABD'nin egemenliğindeki küresel finans sistemine büyük bir darbe vuracak olan NDB bünyesinde borç vermeyi tartışmaları bekleniyor.

Son zamanlarda, jeopolitik değişimlerin ortasında, grup genişleme konusunda istekli ve geçen ay Güney Afrika'nın BRICS elçisi 40'tan fazla ülkenin bloğa katılmak için ilgi gösterdiğini açıkladı.

Bloğa katılmak isteyen en büyük ülkeler arasında İran İslam Cumhuriyeti, Endonezya, Türkiye, Mısır, Endonezya, Pakistan, Bangladeş, Suudi Arabistan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Etiyopya, Meksika ve Arjantin yer alıyor.

İran'ın BRICS'e katılmasının önünde herhangi bir engel var mı?

İran'ın BRICS'e üyeliği için mevcut beş üyenin de rızasının alınması ve yeni üyelere kapıların açılmasına yönelik bir mekanizmanın ortaklaşa kabul edilmesi gerekiyor; zira şu anda böyle bir resmi süreç mevcut değil.

Çin ve Rusya da dahil olmak üzere beş üyenin üst düzey yetkililerinin son genişleme duyuruları ve açıklamaları dikkate alındığında, İran'ın bloğa katılımı, zaman çerçevesi henüz kararlaştırılmamış olsa da, kesin bir sonuç gibi görünüyor.

İran geçen yıl Haziran ayında BRICS grubuna katılmak için Çinli yetkililere başvuruda bulunmuş ve Pekin İran'ın bu gruba girmesi fikrine olumlu yanıt vermişti.

Temmuz ayı ortasında Çin'in İran Büyükelçisi Chang Hua, Çin'in ve Devlet Başkanı Xi Jinping'in İran'ın etkili ittifaka üyeliğini desteklediğini belirterek Pekin'in tutumunu bir kez daha teyit etti.

Moskova'nın da İran'ın üyeliğini desteklediği, son olarak Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov'un Rusya'nın İran'ı BRICS'e katılmak için en güçlü adaylardan biri olarak gördüğünü belirten açıklamalarıyla teyit edildi.

25 Temmuz'da Hindistan Ulusal Güvenlik Danışmanı Ajit Kumar Doval ile İranlı mevkidaşı Ali Ekber Ahmadiyan arasında yapılan görüşmenin ardından Doval, Hindistan'ın İran'ın bloğa katılımını kolaylaştırmak için elindeki her türlü araç ve fırsatı kullanacağını söyledi.

Aynı gün Güney Afrika Cumhurbaşkanlığı Bakanı Khumbudzo Ntshavheni de ülkesinin İran'ın BRICS üyeliğini desteklediğini ifade etti.

Brezilya geçmişte grubun genişlemesine karşı çıkmış ve asıl üyelerin nüfuzlarını kaybedeceklerinden korkmuştu ancak son zamanlarda bu katı tutumundan vazgeçerek şartlı genişlemeyi kabul etti.

İran ve Brezilya, özellikle Luiz Inacio Lula da Silva'nın başkanlığının başlangıcından bu yana iyi ikili ilişkilere sahiptir ve İran, Brezilya'nın yeni üyelerin kabulü için öne sürdüğü tüm koşulları karşılamaktadır.

Ayrıca, Emir Abdullahiyan'ın geçen hafta yaptığı ve Suudi Arabistan ile BAE'nin de BRICS'e katılmasını destekleyen açıklamasından da anlaşılacağı üzere, İran ile BRICS üyeliği için diğer adaylar arasında herhangi bir anlaşmazlık bulunmamaktadır.

İran BRICS'e nasıl katkıda bulunabilir?

İran'ın BRICS üyeliğinin önemini vurgulayan Dışişleri Bakanı Emir Abdullahiyan, ülkenin stratejik ve eşsiz coğrafi konumunu, büyük enerji rezervlerini, uygun fiyatlı ve kısa ulaşım ve transit ağını, genç ve uzman insan gücünü ve modern bilim ve teknolojiyi grubun yararlanabileceği başlıca avantajlar olarak gösterdi.

Batılı analistler bile BRICS üyeliğinin öneminin nüfusun büyüklüğü olduğuna inanıyor çünkü bu, devam eden dolarsızlaştırma çabasına katkıda bulunuyor ve yaklaşık 85 milyonluk nüfusu ve gelişmiş ekonomisiyle İran en büyük ve en uygun adaylardan biri.

Ayrıca, ABD yaptırımları nedeniyle uzun süredir Batı para birimlerinden mahrum olan ülke, BRICS merkezli yeni küresel finans sistemi için ideal bir aday. Uzmanlar, İran'ın yaptırımlara direnme ve bunları etkisiz hale getirme konusundaki deneyiminin diğer üyelere yardımcı olabileceğini söylüyor.

Nükleer anlaşmanın imzalanmasının ardından Avrupa'nın en büyük ülkelerinin ve sanayi devlerinin İran'a akın etmesi ve adından ABD yaptırımları ve Batı finans sistemi üzerindeki hegemonyası nedeniyle isteksizce geri çekilmek zorunda kalması İran'ın potansiyelini kanıtlıyor.

İran'ın coğrafi önemi, en büyük BRICS üyeleri olan Çin, Hindistan ve Rusya ile Arap dünyası, Avrupa ve Afrika arasında bir kara köprüsü oluşturmasıdır; bu da mevcut transit yolların güçlendirilmesi ve yeni transit yolların geliştirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

İkinci en büyük doğal gaz ve üçüncü en büyük petrol rezervlerine sahip olan İran, stratejik öneme sahip enerji deniz yolunun kontrolünü elinde bulundurmasıyla da muazzam bir enerji önemine sahiptir.

Emir Abdullahiyan geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada İran'ın enerji ve kalıcı enerji güvenliğinin sağlanması alanında "BRICS ve gelecekteki üyeleri için mutlak bir katma değer" olduğunu söyledi. 

Bilim alanında İran, BRICS üyeliğine aday diğer tüm ülkelerin önünde, dünyanın en büyük 15. bilimsel eser yayıncısı ve ileri teknolojilerde ilk 10 ülke arasında yer alıyor.

Hepsinden önemlisi, İran'ın çok taraflılığa olan uzun süreli bağlılığı ve ABD'nin baskılarına cesurca ve başarıyla karşı koyarak uluslararası ilişkilerdeki pozisyonlarına tereddütsüz bağlılığıdır.(Ivan Kesic/Press TV)