Ağır su üretimi, nükleer endüstrinin karmaşık ve stratejik teknolojilerinden biri olarak kabul edilirken, İran, Hendab Ağır Su Kompleksi’ni kurup geliştirerek bu teknolojiye sahip 10 ülke arasına girmeyi başarmıştır.

Welayet News  - Bazı reaktör türlerinde normal su yerine ağır su kullanılır. Normal su bir oksijen atomu ve iki hidrojen atomundan oluşur; ancak ağır suyun yapısında bir oksijen atomu ve iki döteryum atomu bulunur. Döteryum, hidrojenin başka bir izotopudur. Döteryum, normal hidrojene göre daha ağır olduğundan, bu moleküler bileşiğe “ağır su” denir.

İran uzmanları bu değerli maddeyi üretmeyi başarmış ve çeşitli alanlarda kullanıma sunmuştur. İran İslam Cumhuriyeti, dünyada ağır su fabrikasına sahip 10 ülkeden biridir. Şu anda Hendab Ağır Su Kompleksi’nde yıllık olarak büyük miktarlarda ağır su üretilmekte ve bunun bir kısmı farklı ülkelere ihraç edilmektedir.

Ağır su veya D₂O, normal hidrojen (¹H) atomları yerine daha ağır izotop döteryumun (²H veya D) bulunduğu bir su molekülüdür. Döteryum, hafif hidrojene göre yaklaşık iki kat daha ağırdır ve bu özellik, ağır suya nötronları etkili biçimde yavaşlatma (moderasyon) gibi benzersiz kabiliyetler kazandırır. Bu yetenek, doğal uranyum yakıtı kullanan reaktörlerde hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, D₂O nükleer sanayide, tıbbi izotop üretiminde ve bilimsel araştırmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Hendab Ağır Su Kompleksi (IR-40), Erak kentinin 55 km kuzeybatısında, 20 hektarlık bir arazi üzerine inşa edilmiştir ve tamamen yerli uzmanlar tarafından tasarlanıp kurulmuştur. Projenin laboratuvar çalışmaları 1984 yılında başlamış, endüstriyel inşası 1998 yılında yürürlüğe girmiş ve resmi işletmeye alınması 2006 yılında gerçekleşmiştir. Bu yer, hammaddeye erişim, depremsel stabilite ve stratejik konum avantajlarından dolayı seçilmiştir.

Günümüzde ağır su, uranyumdan sonra ikinci stratejik nükleer madde olarak görülmektedir ve kilogram başına değeri yaklaşık 1000 dolar olarak tahmin edilmektedir. İran, Nükleer Anlaşma (KOEP) sonrasında 32 tonunu Amerika Birleşik Devletleri’ne, 38 tonunu ise Rusya’ya ihraç etmiş; Asya ve Avrupa’daki diğer alıcılarla da görüşmelere başlamıştır. İran’ın ihraç pazarında, ürünlerin kalitesi ve ekipman dayanıklılığı olumlu karşılanmaktadır.

Bununla birlikte, siyonist rejim 19 Haziran 2025’te IR-40 kompleksi sahasına saldırı düzenlemiştir ancak saldırı sonrası yapılan açıklamada herhangi bir can kaybı veya radyasyon sızıntısının yaşanmadığı, alanın önceden boşaltıldığı bildirilmiştir.

Yıllık yaklaşık 20 tonluk istikrarlı üretim ve başarılı ihracat sayesinde İran, ağır su üretim ve tedariğinde dünyanın önde gelen 10 ülkesi arasında yerini korumaktadır. Bu konum, yüksek kapasite, üstün kalite ve güçlü uluslararası pazarın birleşimi sayesinde elde edilmiştir.

Kompleksin gelişimi ve verim artışı, İran’ın teknolojideki kendine yeterliliğinin açık göstergesidir. IR-40’ın yeniden tasarım projesinin hızla ilerlemesi, tıbbi ürün üretimi ve üst düzey ihracat, ülkeye yeni ekonomik ve teknik büyüme fırsatları yaratmaktadır.

Sonuç olarak İran, yüksek saflıkta büyük miktarlarda ağır su üretimi ve ihracatıyla, küresel alandaki başlıca aktörler arasındaki yerini korumaktadır. Hendab Kompleksi de karmaşık bir teknolojinin yerli imkanlarla başarılı şekilde hayata geçirilmesi ve stratejik ürünlerden gelir sağlanmasının somut örneğidir.