Libya’nın uluslararası olarak tanınan hükümetinden bir yetkilinin, Gazze’den sürgün edilecek Filistinlilerin yeniden yerleştirilmesi planı kapsamında İsrailli yetkililerle görüşmeler yaptığı bildirildi.

Welayet News  - Middle East Eye’in (MEE) bildirdiğine göre, Libya’nın uluslararası olarak tanınan hükümetinde üst düzey bir yetkili, Gazze’den sürgün edilecek yüz binlerce Filistinlinin yeniden yerleştirilmesi planı üzerine İsrailli yetkililerle görüşmeler yaptı.

Haberde, konunun hassasiyetinden dolayı isminin açıklanmasını istemeyen Libya, Arap ve Avrupa yetkililerinin, Başbakan Abdulhamid Dibeybe’nin akrabası olan Ulusal Güvenlik Danışmanı İbrahim Dibeybe’nin görüşmelere öncülük ettiğini aktardığı belirtildi. Bunun, Gazze’deki Filistinlilerin ABD Başkanı Donald Trump’ın savaş sonrası planını açıkça reddetmesine rağmen yürütüldüğü kaydedildi.

Bir Libya kaynağı, “pratik görüşmelerin” yapıldığını ancak ayrıntıların belirsiz olduğunu belirtti. Kaynak, mekanizmalar ve uygulamanın hâlâ konuşulmadığını aktardı.

Başka bir Libya kaynağı ise görüşmelerin devam ettiğini, Trablus merkezli parlamentonun üyelerinin pro-Filistin eğilimleri nedeniyle bilgilendirilmediğini söyledi. Kaynak, ABD’nin bazı Libya liderlerini memnun etmek amacıyla ekonomik “destek veya diğer avantajlar” teklif etmeye hazır olduğunu belirtti.

Aynı kaynak, İbrahim Dibeybe’nin ABD Hazine Bakanlığı’nın yaklaşık 30 milyar dolarlık dondurulmuş devlet varlıklarını serbest bırakacağına dair garanti aldığını ifade etti.

Mayıs ayında ise farklı kaynaklar, Trump’ın danışmanı ve kızı Tiffany’nin kayınbabası Massad Boulos’un, İbrahim Dibeybe’nin ile dondurulmuş fonların serbest bırakılması konusunda görüştüğünü Middle East Eye’e bildirmişti. Bu varlıkların 2011’in başında dönemin ABD Başkanı Barack Obama tarafından dondurulduğu ve Muammer Kaddafi’nin NATO destekli güçler tarafından devrilmesinden birkaç ay önce yapıldığı kaydedildi.

Boulos, Filistinlilerin “yeniden yerleştirilmesiyle” ilgili görüşmelere katıldığı iddialarını “provokatif ve tamamen yanlış” olarak reddetti.

Beyaz Saray Başkan Yardımcısı Basın Sekreteri Anna Kelly ise Trump’ın “Gazze yeniden inşa edilirken Filistinlilerin yeni, uygun bir yere yerleştirilmesine dahil olmak üzere hayatlarını iyileştirecek yaratıcı çözümleri uzun süredir savunduğunu” belirtti.

Libya’ya sürgün fikri ve meşruiyet arayışı

MEE’ye göre, Libya’nın sürgün Filistinliler için olası “yeni ev” olarak düşünülmesi, ülkenin doğusundaki rakip bir parlamento üzerinde kontrolü elinde bulunduran güçlü askeri lider Halife Hafter’in, yüz binlerce Filistinliyi kabul etmesi halinde ülkenin petrol kaynakları üzerinde daha fazla kontrol önerildiği iddialarıyla gündeme geldi. Hafter, bu raporları reddetti.

Öte yandan, Middle East Eye’in yorum talebinden saatler sonra, Başbakan Dibeybe hükümetinin Filistinlileri yeniden yerleştirme “suçuna” girmeyeceğini söyledi. Hükümet ofisi çarşamba günü yaptığı açıklamada, Libya’nın işgalci güçle normalleşme niyeti olmadığını ve Filistinlilerin yerinden edilmesiyle ilgili herhangi bir girişimi kesin bir dille reddettiklerini aktardı.

Açıklamada ayrıca, “Gazze’de yaşanan soykırım ciddi bir insani felakettir ve uluslararası toplumun acilen müdahale etmesi gerekmektedir. Filistinlileri topraklarından etnik temizlikle çıkarmak, uluslararası hukuka göre suç teşkil eden bir eylemdir, bu trajediye çözüm değildir.” ifadelerine yer verildi.

İsrail’in kamu açıklamaları

İsrail, Gazze’den Filistinlileri sürgün etme olasılığını kamuoyu önünde tartıştı. Geçen hafta Başbakan Benyamin Netanyahu, İsrailli yetkililerin savaşın etkilediği bölgeden yerinden edilmiş sivilleri kabul edebilecek “birkaç ülke” ile temas halinde olduğunu belirtti.

Netanyahu, “Bence bu en doğal şey. Filistinliler için kaygı duyan herkes kapılarını onlara açmalı. Onları zorla dışarı itmiyoruz, gitmelerine olanak tanıyoruz… öncelikle çatışma bölgelerinden ve ayrıca şeritten, eğer isterlerse.” dedi.

Yakın zamanda İsrail Tarım Bakanı Avi Dichter, Libya’yı Filistinliler için “ideal yer” olarak nitelendirerek, uluslararası destek sağlanması durumunda Gazze’den “memnuniyetle ayrılacaklarını” iddia etti.

Uluslararası hukuk ve olası sonuçlar

İsrail yetkilileri uzun süredir Gazze’den Filistinlilerin sürgün edilmesini savundu. 7 Ekim saldırılarından bir hafta sonra, dönemin istihbarat bakanı Gila Gamliel, kabineye 1,7 milyon Filistinlinin gönüllü olarak bölgeyi terk etmesini öngören “gönüllü göç planını” sundu.

Zorla yerinden etme, başta Dördüncü Cenevre Sözleşmesi’nin 49. Maddesi olmak üzere uluslararası insancıl hukuku ihlal eder. Bu madde, işgalci güçlerin korunmuş kişileri zorla yerinden etmesini yasaklar.

Ortadoğu kaynakları, Dibeybe ve Hafter’in “Amerikalılardan daha fazla meşruiyet elde etme umuduyla İsraillilerle aynı anda müzakere yürüttüğünü” aktardı. Kaynak, planın Libya’ya zorla dayatılması durumunda Filistinlilerin daha da zor bir duruma düşeceğini ifade etti.

Afrika ve Asya’ya yönelim

Son haftalarda İsrail yetkilileri, Afrika ve Asya’daki liderlerle temas kurarak bu bölgeleri Filistinliler için olası yerler olarak kullanmayı düşündüklerini, daha sonra bu iddiaları yalanladıklarını belirtti. Sudan, Güney Sudan ve Somaliland gibi bölgelerde “yeniden yerleşim” planları gündeme gelmişse de tüm bu bölgeler şiddet ve istikrarsızlıktan etkileniyor.

Libyalı bir siyasi analist, İbrahim Dibeybe’nin İsrail ile görüşmeleri yürütmesinin “şaşırtıcı olmadığını” belirterek, kendisinin ve hükümetinin ABD ile ilişkilerde kendi çıkarlarını gözettiklerini söyledi.

Libya resmi olarak İsrail’i tanımıyor olsa da Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti son yıllarda İsrailli yetkililerle birkaç gizli toplantı yaptı. 2023’te Dibeybe döneminde Dışişleri Bakanı Necla el-Menguş, İsrailli Dışişleri Bakanı Eli Cohen ile İtalya’da gizli bir görüşme gerçekleştirdi. Bu toplantı Libya’da öfkeye yol açmış ve Menguş’un görevden askıya alınmasına neden olmuştu.(YDH)