Aras Şiiri ve İran’dan Tepkilerin Sebebi

Pa, 13/12/2020 - 09:26

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Bakü’de okuduğu Aras Şiiri İran’da geniş çaplı tepkilere neden oldu. 

Welayet News - Azerbaycan coğrafyasının Aras nehrinin Kuzeyinde kalan bölümünün Rus işgali altına girmesinden duyulan acıya ve  ayrılık hasretine işaret edilen bu şiir Rus zulmüne karşı yazılmıştır.

Bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti, Ermenistan ve Gürcistan Çarlık Rusya’sının egemenliğine girmeden önce asırlar boyunca İran’da hüküm süren devletlerin hakimiyet sahası içinde bulunmuşlardır. 

Sovyetler birliğinin dağılmasından sonra  bağımsızlığını kazanan Azerbaycan Cumhuriyeti aslında Azerbaycan diye bilinen bölgenin hem alan hem de nüfus bakımından ancak dörtte birini oluşturmakltadır. Azerbaycan ülkesi tarih boyunca hep İran’da  kurulmuş devletlerin hakimiyet alanı içerisinde bulunmuştur. Hatta İran’da Pehlevi hanedanının işbaşına geçmesinden önce beş asır gibi uzun bir süre İran, Azerbaycan kökenli(Safevi, Kaçar) hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. 

Halihazırda bile İran idaresinde, siyasetinde, ordusunda, kültüründe ve ekonomisinde Azerbaycan kökenlilerin önemli bir yeri vardır. Otuz yıldan fazla bir süredir işbaşında bulunan İran İslam İnkılabı lideri Ayetullah Seyyid Ali Hamanei de Tebriz’li bir Azeridir.

İran ile Rusya arasında süren uzun savaşlardan sonra İran yenilgiyi kabul etti ve İran Kaçar Devleti ile Çarlık Rusyası arasında imzalanan 1813 Gülistan ve 1828 Türkmençay anlaşmalarıyla Aras nehrinin kuzeyinde yer alan ve bugünkü Gürcistan’ın önemli bir bölümü, bugün Ermenistan olarak anılan Revan bölgesi ve Büyük Azerbaycan’ın Aras’ın kuzeyinde yer alan Bakü, Gence, Karabağ, Lenkeran… eyaletleri Çarlık Rusya’sı tarafından işgal edildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından okunmasıyla yeniden gündeme oturan Aras Şiiri, aslında Azerbaycan’ın bir bölümünün ana gövdeden(İran’dan) koparılmasına itiraz olarak yazılmış olup yeniden ana kucağına dönmesi arzu edilmektedir. Şiirin aşağıdaki beyitlerinde şöyle deniliyor:

Ey Araz bir dalga vur, derya kimi tufan eyle

Zalimin yık gesrini, öz başına viran eyle

(Ey Aras dalgalan deniz gibi tufan eyle

Zalimin sarayın yık, kendi başına viran eyle)

Su değil senden akan, gana dönen göz yaşıdır

Bu esef ahavali gör, tufan gopar isyan eyle

(Su değil senden akan, kana dönüşmüş göz yaşıdır

Bu acı durumu gör, tufan kopar, isyan eyle) 

Gazi ol, insafa gel, hükm-ü zaman ver  tezeden

Gasb olan torpakları vabeste İran eyle

(Kadı ol, insaf eyle, yeniden hüküm ver

Gaspedilen toprakları İran’a ilhak eyle)

Ya özün çek bir kenara, gasb olan merzi götür

Ya iki ruhu sazıştır, dilleri şadıman eyle

(Ya kendin çekil bir  yana gasbedilmiş sınırı ortadan kaldır

Ya iki  ruhu uzlaştır,birleştir gönülleri şad eyle)

Yukarıdaki beyitlerde de açıkça görüldüğü üzere bu şiir Rus işgalini kınamak, İran topraklarının bir bölümünün ayrılmasına itiraz olarak yazılmasına rağmen son zamanlarda Pantürkistler tarafından İran’a karşı yazılmış gibi sunulmaktadır.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu şiirin Pantürkistlerin işine gelecek birkaç beytini okumasına İran’da resmi ve gayri resmi kesimlerden tepki gelmesini bir de bu çerçevede değerlendirmek gerekir.

Pantürkistlerin Güney Azerbaycan teranelerinin aksine İran’da çoğu kesim Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarının İran’dan Çarlık Rusyası tarafından ayrılmış olduğuna ve ana gövdeye dönmesinin daha mantıklı olduğuna inanmaktadır. Buna kanıt olarak da tarihi gerçeklere ilaveten şimdiki şartlarda bile bedenden ayrılmış organın ana gövdeye bağlanmasının daha yakıştığını ileri sürmekteler.



Yeni yorum ekle